• Hegningarhúsið við Skólavörðustíg hefur fengið andlitslyftingu.

23. nóvember 2021

Hegningarhúsið: viðamiklum endurbótum lokið

Enn óákveðið hvaða starfsemi verður í húsinu. 

Hengningarhúsið við Skólavörðustíg  kom nýlega fyrir sjónir almennings að nýju. Húsið hafði verið umlukið veðurhjúp á meðan gerðar voru viðamiklar viðgerðir á ytra byrði hússins. Endurbætunar fólust í  að múrverk var lagað, gluggar og hurðir endurgerð auk þess sem skorsteinn hússins var færður til upprunalegs horfs. Hann stendur nú upp úr húsinu miðju eins og hann gerði eftir að húsið var byggt.

Hegningarhúsið við Skólavörðustíg hefur fengið andlitslyftingu.

Hegningarhúsið við Skólavörðustíg hefur fengið andlitslyftingu.

FSRE (áður Ríkiseignir) og Minjavernd hafa haft umsjón með verkinu, sem hófst árið 2020. Um Hegningarhúsið segir á vef Minjaverndar:

Hegningarhúsið að Skólavörðustíg 9 var byggt 1872. Aðdragandi byggingarinnar var nokkur, en á þeim árum var farið að gæta breyttra viðhorfa hvað refsingu fanga varðar – réttara þótti að tala um og horfa til betrunar fanga en líkamlegrar refsingar. Betrun fólst m.a. í að kenna föngum iðju og leitast við að þeir kæmu betri frá vist en fyrir. Í tilskipun frá 1871 kemur fram að byggja skuli alls 7 fangelsi. Hegningarhúsið við Skólavörðustíg var eitt þeirra, en jafnframt fangelsi í Vestmannaeyjum, Stykkishólmi, Ísafirði, Húsavík og á Eskifirði. Þessi hús voru reist, en eru öll horfin nema Hegningarhúsið.

Klentz byggingameistari teiknaði húsið, en Bald byggingameistari hafði umsjón með byggingu þess. Fleiri tillögur voru garðar að byggingunni, td. með og án aðstöðu fyrir Landsyfirrétt og bæjarstjórn. Að niðurstöðu varð að þessar stofnanir fengju rými í húsinu og það fékk á sig núverandi horf. Því hefur lítið verið breytt frá upphafi, nema þá helst 1923 þegar Landsyfirréttur var lagður niður og Hæstiréttur var stofnaður. Þá var inngangi og stiga breytt ásamt herbergjaskipan á efri hæð og gluggum efri hæðar á framhlið. Þetta er stærsta einstaka breytingin sem á því hefur verið gerð. Aðrar eru minni háttar, en þó má til taka að upphaflegum gluggum fyrir fangelsisklefum hefur mörgum verið breytt, þeir upphaflegu voru steyptir úr pottjárni og sveigðir ofan, en í stað nokkurra þeirra voru í áföngum settir hefðbundnir fagagluggar. Það er með nokkrum ólíkindum að bygging þess tók ekki nema um hálft ár. Bald kom til Íslands í maí 1872 og húsið var sem næst fullbúið í nóvember.

Húsið var nýtt fyrir fangelsi allt til 1. júní 2016 eða í um 144 ár. Þar var Landsyfirréttur til húsa ásamt bæjarþingi og Hæstarétti sem áður segir. Saga þess er því mjög merkileg og húsið með þeim merkustu á landinu.

Nokkru fyrir það að rekstri fangelsis var hætt í húsinu var töluverð umræða um þörf á endurbótum á því og fangelsið var rekið á undanþágum um langt árabil. Ekki varð þó af úrbótum, en lágmarksviðgerð fór fram um 2002. Minjavernd og Ríkiseignir gerðu með sér samkomulag 2017 og aftur 2020 og um mitt það ár hófust þær viðgerðir sem nú standa yfir. Þær ná til ytra byrðis hússins, þ.e. viðgerða á gluggum, útihurðum, múrhleðslu veggja utan og þökum. Viðgerðin er unnin á grunni úttektar Hjörleifs Stefánssonar arkitekts og Hjalta Sigmundssonar byggingatæknifræðings frá 2017. Kostnaðaráætlun þess verkáfanga sem nú er að ljúka nemur um 360 milljónum króna. 


Fréttalisti